1873 Tarihli Kiril Harfli Türkçe Bir Gezi Yazısı

Doç. Dr. Abidin Karasu

Altı asra yakın Balkanları yöneten Osmanlı İmparatorluğu bu coğrafyada köklü değişiklikler yaparken, devletin dili olan Türkçe Balkan halklarını da derinden etkilemiştir.

Türkçe, altı asır Balkanların resmi iletişim dili olarak görev yapmıştır. Öyle ki Türkçe sadece Türkler arasında değil Balkan halkları tarafından da bilinmekte ve konuşulmaktaydı. Elimizdeki veriler bunu ortaya koymaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalar Türkçe eserler meydana getiren Balkan aydınlarının varlığını ortaya çıkarmıştır.

Araştırma konumuz, XIX. Yüzyıl’da Osmanlı idaresindeki Bulgaristan topraklarında Kiril harflerini kullanarak Türkçe yazan Baço Kiro’nun kaleme aldığı gezi yazısıyla ilgilidir. Bulgar yazar, halk kahramanı Baço Kiro 1874 yılında kaleme aldığı “Baço Kiro’nun İkinci Seyahati” başlıklı kitabında gezip gördüğü yerleri Türkçe kaleme almıştır. Bir Bulgar aydının, milliyetçilik cereyanlarının patlak verdiği XIX. Yüzyıl’da eserinde Türkçeye yer vermesi dikkate değerdir.

Kitabın 35-52 sayfaları Kiril harfleri kullanılarak Türkçe yazılmıştır. Baço Kiro’nun kullandığı Türkçe son derece sade ve açıktır. Kiro Türkçeyi redif ve kafiye ölçüsünü kullanacak seviyede bilmektedir. Kiro’nun dili Rumeli ağızlarının tesiri altındadır.

Çalışmada, Kiril harfleriyle yazılan Türkçe metinler Latin harflerine aktarılarak okunmuş ve eserin bir transkripsiyon alfabesi verilmiştir. Baço Kiro’nun hayatı ve kaleme aldığı eserleri hakkında bilgi verilmiştir.

Yapılan araştırma ile Türkçe yazan Balkan aydınları konusuna dikkat çekilmek istenmiştir.